30 april 1980: Geen woning geen kroning

Begin 2024 is het scannermuseum – via een schenking – in het bezit gekomen van een tiental cassettebandjes met opnames van diverse mobilofoon kanalen tijdens de kroningsrellen op 30 april 1980. De opnames zijn gemaakt via de audio-uitgang van een Bearcat 250 scanner. Op de cassettebandjes is niet alleen de Mobiele Eenheid (ME) te horen, maar ook de Verkeersdienst en het 1e surveillance kanaal van de Gemeentepolitie Amsterdam. Verder diverse gesprekken van de Rijkspolitie te Water en Koninklijke Marechaussee. Op deze pagina is een selectie te vinden van een groot aantal fragmenten die de gebeurtenissen van deze dag aardig weergeven.

Intro

Amsterdam 1980; De kraakbeweging is op z’n hoogtepunt. Na een veldslag in de Vondelstraat eerder dat jaar wordt gespannen uitgekeken naar de inhuldiging van koningin Beatrix op 30 april. Onder het motto “Geen woning geen kroning” is een landelijke actiedag gepland. Er is heel veel politie op de been die dag. Diverse ME pelotons van andere korpsen verlenen bijstand.

ME roepnummers in de jaren 80:

30-2X = verkenning in burger

33-8X = Ruiterij

35-00 = Staf Openbare Orde

35-90 = Operationeel Commandant,

35-9X = Pelotons-commandanten

35-XX = Pelotons bijstand GP andere steden

36-10 = Paraat Peloton GP Amsterdam

36-20 = Opleidingspeloton Amsterdam

37-XX = Pelotons bijstand Rijkspolitie

38-0X = Waterwerpers

39-XX = Pelotons Marechaussee

Opname van het ME kanaal van de GP Amsterdam, PVD 826 (86.350 MHz) : De dag begint vrij rustig, gesprekken gaan over ontbrekende riemen van schilden en lunchpakketten.

Omgeving Blauwbrug. Foto: NationaalArchief.nl

Opnames van de PVD kanalen 826 en PVD 839, het landelijk bijstandskanaal : Aan het einde van de ochtend wordt een pand gekraakt in de Bilderdijkstraat. Al snel wordt verzocht op te treden en zo nodig geweld te gebruiken. Heli's en vliegtuigen van de Rijkspoltie (roepnrs. 82-serie) geven informatie vanuit de lucht. Al snel loopt het behoorlijk uit de hand en wordt een kleine veldslag geleverd. Later besluit de politie zich terug te trekken om verder escalatie te voorkomen.

Omgeving Rokin. Foto: NationaalArchief.nl

Onderlinge communicatie van de ME pelotons en ruiters tijdens de actie in de Kinkerstraat en Bilderdijkkade. Dit ging via simplex verbindingen in de 172 MHz band. (Deze opname is niet afkomstig van de cassettebandjes.)

PVD kanaal 874 (86.950 MHz) werd op 30 april 1980 als extra ME frequentie ingezet. In die tijd was dit eigenlijk het kanaal van de Rijkspolitie district Amsterdam. Hieronder de eerste gesprekken via deze frequentie.

Opname PVD 826 : Na de actie in de Kinkerstraat is de rust weer even weergekeerd en wordt afgewacht wat de demonstratie vanaf het Waterlooplein gaat brengen.

BraTRa eenheid met traangas.  Foto: NationaalArchief.nl

Opnames PVD 826 en 839 : Op het Waterlooplein zijn een paar duizend demonstranten verzameld. Men wil via de Blauwbrug naar de Dam lopen. De politie commandant (35-91) probeert de demonstranten een andere route te laten lopen, zonder veel succes. De overmacht is te groot en de linie kan niet gehouden worden. Traangas mag worden ingezet. Tot overmaat van ramp komt ook een stoorzender in de lucht vanuit kraakpand "De Groote Keijser" die het mobilofoon- verkeer op PVD 826 flink ontregeld door fluit- en pieptonen uit te zenden. Kanaal 100 is één van de onderlinge ME kanalen in de 172 MHz.

Brandende barricade. Foto: NationaalArchief.nl

Er blijft een spreeksleutel hangen, waardoor gesprekken van het andere mobilofoonkanaal te horen zijn evenals de commando's aan de ME-ers op straat via de megafoon.

Waterwerper op het Rokin. Foto: NationaalArchief.nl

Opnames PVD 826 : Uiteindelijk weet de ME de demonstranten aan het eind van het Rokin tot staan te brengen en de situatie enigszins te stabiliseren. Een motoragent raakt gewond en zijn motor wordt in brand gestoken.

Opname van PVD 826 en 874 : Er is veel schade aan ME voertuigen op het Rokin, diverse voorruiten liggen eruit...

Rellen op het Rokin en Langebrugsteeg.

Foto: Gemeentearchief Amsterdam

Vanwege de stoorzender op kanaal 826 is het relais uitgezet en wordt gevraagd over te schakelen naar PVD 874.

Opname PVD 874 : De rellen verplaatsen zich aan het einde van de middag via de Damstraat naar de omgeving van het Waterlooplein. Er wordt nu ook braakgas ingezet tegen de relschoppers, maar er is een gebrek aan gasmaskers. Ook nu weer vele gewonden en grote schade aan ME voertuigen.

Opname PVD 874 : In de omgeving van het Waterlooplein wordt in de avond geprobeerd de boel te  stabiliseren en wat orde in de operatie te brengen. Deze opname behoort tot het laatste cassettebandje. De rellen verplaatsten zich later op de avond naar de Leidesestraat en Leidseplein, pas na middernacht keerde de rust terug in de Amsterdamse binnenstad.

Verkeersdienst:

De Amsterdamse Verkeerspolitie had op 30 april 1980 nog een 2e kanaal in gebruik. Verkeers-maatregelen en diverse afzettingen werden afgehandeld op het gebruikelijke kan. PVD 830 (86.400 MHz). Voor de begeleidingen van de diverse Royals en andere VIP's van de hotels naar de Dam (en vice versa) werd mogelijk PVD 846 (86.600 MHz) gebruikt. De diverse locaties waren allemaal voorzien van codenamen van Europese steden.

In de ochtend worden de eerste verkeersposten uitgezet. De Rijkspolitie heli geeft info door vanuit de lucht.

Motoren met zijspan werden ook ingezet om de menigte uit elkaar te drijven.Later in de jaren 80 werd daar alleen nog de ruiterij voor gebruikt.
Foto : Politievoertuigen.nl - J. Mulder

Rijkspolitie te water:

Ook de RptW was actief tijdens de kroning. Er stond een rondvaart gepland na de plechtigheid in de Nieuwe kerk. Daarnaast werd ook op de grachten surveillance gedaan. De RPtW Amsterdam had in die tijd een bureau aan de Westerdoksdijk en een eigen mobilofoonkanaal PVD 860 (86.775 MHz).

Foto : Politievoertuigen.nl

GemPo Amsterdam Algemene Surveillance

Naast al het ME personeel ging ook de alle-daagse meldingen gewoon door op 30 april 1980. Ook van deze gesprekken zijn er een aantal opgenomen op die dag. Hiernaast een aantal opnames van de 1e frequentie (PVD 854) op 30 april 980. In die tijd stond het relais zelden aan, waardoor je ook een kristal (of de frequentie) van de wagens nodig had.

De meeste meldingen hebben niets met de kroning te maken, wel is te horen dat de 3-wagens uit de omgeving van de Kinkerstraat moeten blijven.

Koninklijke Marechaussee (KMAR)

De KMAR verleend al decennia bijstand aan het Amsterdamse politiekorps. Bij de ontruiming van het gekraakte pand aan de Vondelstraat in maart 1980 werden ook diverse ME pelotons van de KMAR ingezet. Helaas zijn er geen opnames van de KMAR-ME op de cassettebandjes omdat zij waarschijnlijk een ander kanaal gebruikten. Er zijn wel een aantal fragmenten van KMAR kan. 4 (81.480 MHz) te beluisteren, wat in die tijd het lokale kanaal was voor de Brigades Amsterdam, Amsterdam Haven, Bussum en Schiphol.

Begin jaren 80 gebruikt de KMAR nog de legergroene VW T2 busjes. Foto : Politievoertuigen.nl